1 kwietnia 1937 Brygada Kawalerii "Równe" została przemianowana na Wołyńską Brygadę Kawalerii. Pierwszym dowódcą Wołyńskiej Brygady Kawalerii został dotychczasowy dowódca Brygady Kawalerii „Równe”, płk dypl. Adam Korytowski, który w marcu 1938 awansował na generała brygady. W czerwcu 1939 na stanowisko dowódcy brygady został wyznaczony płk dypl. Julian Filipowicz, dotychczasowy dowódca 3 Pułku Strzelców Konnych w Wołkowysku.
Wołyńska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Juliana Filipowicza wchodziła w skład Grupy Operacyjnej "Piotrków" w Armii "Łódź". Dowódcy brygady podporządkowano 12 Pułk Ułanów Podolskich ze składu Kresowej Brygady Kawalerii, którego pokojowym garnizonem była Białokrynica k. Krzemieńca.
1 września udanie broniła się w lasach na północ od Kłobucka pod wsiami Mokra, Mokra II i Mokra III przed natarciem niemieckiej 4 Dywizji Pancernej gen. por. Georga Hansa Reihardta (bitwa pod Mokrą). Tego dnia brygada straciła ok. 400 ludzi i 5 dział, niszcząc około 150 pojazdów nieprzyjaciela, w tym 76 czołgów. Walka ta uchroniła czasowo 7 Dywizję Piechoty od jej okrążenia od strony północnej przez niemiecką 4 Dywizję Pancerną.
2 września – po wycofaniu się – Brygada stawiła całodzienny opór niemieckiej 4 Dywizji Pancernej pod Ostrowcami, znów ponosząc duże straty.
3 września wycofała się na główną linię obrony do obszaru Łekińsko-Łękawa-Janów, skąd w nocy z 3 na 4 września wykonała udany wypad siłami 2 Piłku Strzelców Konnych na Kamieńsk, gdzie zniszczono kilkanaście cystern niemieckiej 1 Dywizji Pancernej i zabito około 100 żołnierzy wroga.
5 września oddziały Brygady zdobyły Wolę Krzysztoporską po dojściu do Jeżowa, ale wobec przewagi niemieckiej musiały się wycofać.
7 września Brygada wyparta została z bronionych przez nią pozycji pod Zamościem i Żerominem przez oddziały niemieckiej 18 Dywizji Piechoty gen. mjr. Friedricha Carla Cranza. Następnie rozpoczęła odwrót na Andrespol.
8 września otrzymała zadanie osłony Armii pod Wolą Cyrusową, gdzie stoczyła całodzienny, ciężki bój z nacierającymi oddziałami niemieckimi. Brygada powoli ustępowała, raz po raz kontratakując.
9 września stanęła w lasach pod Chlebowem. Następnie, nie chcąc zostać okrążoną, samowolnie wycofała się przez Miedniewice, Szymanów i Kampinos do Puszczy Kampinoskiej, gdzie dotarła 10 września.
11 września bez walki przekroczyła Wisłę pod Nowym Dworem Mazowieckim.
12 września Wołyńska Brygada Kawalerii weszła w skład grupy kawalerii gen. Andersa.
13 września razem z Nowogródzką Brygadą Kawalerii ruszyła do natarcia na Mińsk Mazowiecki. Wstępnym bojem zdobyła tereny Dębego Wielkiego, wieś Cygankę, Rysie, Chroślę i Choszczówkę. Gdy napór nieprzyjaciela wzmógł się, atak Brygady nie tylko został zatrzymany, ale i utraciła ona w/w miejscowości. Była to ostatnia bitwa, w której Wołyńska Brygada Kawalerii występowała jako zwarta jednostka. Dalej część 12 Pułku Ułanów i 21 Pułku Ułanów wzięła udział w obronie Warszawy w ramach Zbiorczej Brygady Kawalerii do kapitulacji stolicy 28 września.
Pozostałe oddziały Brygady weszły w skład Frontu Północnego gen. Stefana Dębe-Biernackiego. 22 września weszły na niemiecką 68 Dywizję Piechoty płk. Georga Brauna pod Suchowolą. Następnie walczyły pod Krasnobrodem i Hutą Różaniecką.
Ośrodek Zapasowy brygady sformował zgrupowanie kawalerii ppłk. Kazimierza Halickiego (6 szwadronów konnych, 2 szwadrony kolarzy, 1 ckm i 1 gospodarczy). Do zgrupowania dołączył II dyon 40 pal rez. (bez 5 baterii). Był także działon 1/6 dac zmot. Zgrupowanie podlegało gen. bryg. Piotrowi Skuratowiczowi organizującemu obronę na linii rzeki Styr. Po agresji sowieckiej zgrupowanie wycofywało się w kierunku Lwowa i 18 września dołączyło do Grupy "Dubno". 20 września zgrupowanie w ramach grupy toczyło walki z sowietami o Busk, po czym wycofało się za Bug. 25 września wraz z resztą grupy skapitulowało przed Niemcami pod Rawą Ruską.
Losy ułanów Wołyńskiej Brygady Kawalerii były podobne do losów innych żołnierzy polskich. Część dostała się do obozów jenieckich niemieckich i rosyjskich. Niektórzy z nich zginęli w Katyniu, po innych zaginął ślad. Są tacy, którzy przeżyli i mieszkają w Polsce lub na zachodzie Europy.
Dowództwo i sztab:
- dowódca Brygady – płk dypl. Julian Filipowicz
- szef sztabu - mjr dypl. Wilhelm Lewicki
- kwatermistrz – kpt. dypl. Stanisław Koszutski
- komendant Kwatery Głównej – mjr Kajetan Jaroszewski
Szwadron Sztabowy – dowódca ppor. Stanisław Gołębski
12 Pułk Ułanów Podolskich – dowódca płk Andrzej Kuczek
19 Pułk Ułanów Wołyńskich – dowódca ppłk dypl. Józef Pętkowski
21 Pułk Ułanów Nadwislańskich – dowódca ppłk Kazimierz de Rostwo-Suski
2 Pułk Strzelców Konnych – dowódca ppłk Józef Mularczyk
11 Batalion Strzelców – dowódca ppłk Władysław Warchoł
2 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. Józefa Sowińskiego – dowódca ppłk Jan Olimpiusz Kamiński
21 Dywizjon Pancerny – dowódca mjr Stanisław Gliński
Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa Nr 82 – dowódca ppor. Józef Jahołkowski
Szwadron Kolarzy Nr 4 – dowódca por. Stefan Suchodolski
Szwadron Pionierów Nr 8 – dowódca rtm. Władysław Bajkowski
Szwadron Łączności Nr 4 – dowódca por. Jan Kiśluk
Samodzielny Pluton Karabinów Maszynowych Nr 4 – dowódca ppor. rez. Kazimierz Kamler
Pluton Konny Żandarmerii Nr 4 – dowódca ppor. mgr Mieczysław Halardziński
Poczta Polowa Nr 28
Sąd Polowy Nr 40 – szef mjr Józef Hoszowski
Drużyna Parkowa Uzbrojenia Nr 241
Park Intententury Nr 241
Pluton Sanitarny Konny Nr 86 – dowódca por. rez. Eupacher
Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 241
Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 242
Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 243
Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 244
Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 245
Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 246 – ppor. Wacław Bielawski
Warsztat Taborowy Nr 241 – dowódca ppor. rez. Eugeniusz Gozda
Pododdziały przydzielone
- IV batalion 84 Pułku Strzelców Poleskich – dowódca mjr Wacław Jakub Soko
- 7 Batalion Karabinów Maszynowych i Broni Towarzyszącej – dowódca kpt. Karol Stanisław Charków
- Pociag Pancerny Nr 53 – dowódca kpt. Mieczysław Malinowski
- II pluton 66 Eskadry Obserwacyjnej – dowódca kpt. obs. Leonid Rochowski
- Ośrodek Zapasowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii w Hrubieszowie – dowódca ppłk Kazimierz Bolesław Halicki.
Źródło: Wikipedia
Nasza szkoła nosi imię Wołyńskiej Brygady Kawalerii, ponieważ to właśnie pod Dębem Wielkim, Choszczówką i Cyganką Polscy Żołnierze stoczyli zaciekły bój z niemieckim okupantem. Tę wiedzę przekazujemy dzieciom i młodzieży nie tylko podczas uroczystości, ale także podczas lekcji historii. Ponadto opiekujemy się Mogiłą Żołnierzy Września na miejscowym cmentarzu parafialnym, w której spoczywają doczesne szczątki bohaterskich żołnierzy, a także współpracujemy ze szkołami noszącymi imię naszego patrona. Tymi działaniami pragniemy uchronić od zapomnienia zasługi wniesione przez Żołnierzy Wołyńskiej Brygady Kawalerii w obronę niepodległości naszej Ojczyzny w latach 1939 – 1945.
Pieśń o WBK Autor: p. Jan Majszyk
O Wołyńskiej Brygadzie ta pieśń,
O żołnierzach co dzielnie walczyli.
W niej poległym, oddajemy cześć,
Co ojczyznę od wroga bronili.
Tę Brygadę w zwycięski wiódł bój,
Pułkownik Filipowicz – ułan dzielny prawy.
Mokra – Dębe – ich przemarszu znój,
To ich walka – historia do sławy.
Ballada o nieznanym żołnierzu Autor: p. Jan Majszyk
Siedemdziesiąt dziewięć lat już mija,
Jakby to wczoraj było.
Tak samo kwitły wrzosy,
Upalne lato się skończyło.
I w owy czas wrześniowy,
Szedł żołnierz do ataku.
I bał się kuli wroga,
A serca nie miał w plecaku.
I maszerował z Dębego,
Gdzieś pod Choszczówki laski.
I padł nieznany – przykryły go lotne piaski.
Po latach wielu wreszcie,
Gdy ziemię dobywano.
Odkryte jego szczątki,
Z powrotem zasypano.
I nie miał on pogrzebu,
Nie salwy, ni parady.
Spoczywa w naszej ziemi,
Ułan Wołyńskiej Brygady.
słowa: p. Teresa Chróścicka, muzyka: p. Paweł Pałdyna
1. Na pieśni zew stań razem dziatwo!
Wznieś ufny wzrok na sztandar swój.
Pod jego barwą wiedzy światło
Zdobywaj poprzez trud i znój.
Ref.: Bądź zawsze prawa, mądra i wierna,
By stać się godną swego imienia.
Noś w górze sztandar jak ułani dzielni
Z Wołyńskiej Brygady Kawalerii.
2. Gdy dzwonek z rana cię powita,
Nad książką pochyl czoło swe,
By rosła nam Rzeczpospolita
Pilnie się ucz nie zawiedź Jej
Ref.: Idź w przyszłość śmiało droga młodzieży,
Bo siła Polski od ciebie zależy.
Niechaj to hasło echem powraca
„Honor, ojczyzna, nauka i praca”.